Laveuses à Arles (Latsariak Arlesen) - Bilboko Arte Ederren Museoaren

Erosi irudia

Laveuses à Arles (Latsariak Arlesen)

Gauguin, Paul

Paris, 1848/06/07-Atuona, Markesak uharteak, 1903/05/08

Olioa mihisean

74 x 92 cm

P Gauguin ((ezkerreko beheko angelua)ezkerreko behe-angelua

1888

82/18

Bizkaiko Foru Aldundiaren ekarpena 1920an

Latsariak Arlesen Espainiako bilduma publiko batean sartutako Gauguinen lehen koadroa izan zen. Bizkaiko Aldundiak erosi zuen, 1919an Bilbon egindako Pintura eta Eskulturako Nazioarteko I. Erakusketan; erakusketa hartan, Gauguinen hemeretzi obra aurkeztu ziren, horietako hamasei Gauguinen lagun mina zen Francisco Durrio eskultoreari esker, haren bilduma zaindu zuena, hark Polinesiara alde egin ondoren.

Ez zen Gauguinen obrak Durriori esker Bilbon ikusgai jartzen ziren lehen aldia; izan ere, 1900. urtean, Arte Modernistako Lehen erakusketan «Francisco Durrioren jabetzako» bi koadro aurkeztu ziren, baita hamahiru grabatuko sail bat eta zortzi litografiako beste bat ere. 1919an, ordea, Eugène Drueten galeriako jabetza gisa aurkeztu zen lan hau. Hura Bilboko Berastegi eskoletan erakusgai jarritako Gauguinen beste bi koadroren -Bretainiako bi paisaia- jabea zen.

Latsariak Arlesen Arlesen (Frantzia) egindako egonaldian margotu zuen Gauguinek; hain zuzen ere, hara joan zen lanera 1888ko azken hiruhilekoan, Van Goghen deiari erantzunez, zeinaren asmoa zen talde artistiko bat sortzea. 1888ko abendukoa da, eta Gauguinek Arlesen erositako mihise zakar baten gainean margotuta dago; Wildensteinen arabera, Gauguinek garai hartan margotu eta bere ohar pertsonaletan aipatutako latsariei buruzko bi obretan bigarrena da. Pieza honetan, agerian gelditzen da artistak adierazpen formal soilaren gainetik adierazgarritasunari nagusitasuna emateko zuen interesa, eta kontzeptu horixe dute garai hartako bere hainbat obrek bereizgarri, adibidez, Angèle ederra (Musée d'Orsay, Paris), Kristo horia eta Nekaldia (Musées Royaux des Beaux-Arts, Brusela) obrek, egileak inpresionismoarekiko markatutako behin betiko hausturaren mugarri direnak. Koadroaren elementu aipagarriak dira hondoen abstrakzioa, mugimendu sentipena eta argazki tankera, zeinak bultzatu baitzuen margolaria ahuntzaren irudia moztera, halako eran non eszenan sartzera doala baitirudi. Irudien formen distortsioa eta haien hieratikotasuna Bretainiako elizetako harrizko edo egurrezko estatua zabarren eragina bide dira. Forma lauek, soslai ilunekikoek eta kolore garbiko guneek sintesi pertsonal bat bilatzeko ahalegina erakusten dute, non ideiaren konplexutasuna adierazten den formen sinplifikazioaren bidez. Sintetismo hori -artistak berak asmatu zuen terminoa- naturaren adierazpen ez-mimetikoan datza, hirugarren dimentsioa baztertuz perspektiba arbuiatzean, japoniar estanpen ildotik, eta lerro ilun batez bereiztean kolore eremuak -zabalak eta lauak, adierazgarritasun kromatikoa nabarmentzen duten kontraste nabarmenekikoak-. Bernardek asmatu zuen kolorea zatikatzeko sistema hori, kloisonismo deitu zuena, Erdi Aroko elizetako beiretan eta esmalteetan oinarritua.

Wildensteinen arabera, Gauguinen estudioan amaitu zen obra, seguru asko. Koadro horretatik, bertan agertzen denaren antzeko ahuntz baten burua eta soina agertzen dituena marrazki bat gorde da (c. 1887-1889), baita beste marrazki bat ere, artistaren ohar koadernoan, zutik dagoen emakumea marrazteko oinarri modura erabilia. Aurrerago, Gauguinek bertsio txiki bat margotu zuen akuarelaz zetazko ohialaren gainean, eta 1889an, obraren zinkografia irauli bat egin zuen. 1888 eta 1891 bitartean, pintoreak naturalismoaren formak baztertu zituen honen tankerako obretan, Paul Cézanneren eta Edgar Degas miretsiaren obraren bidez, eta Pont-Aveneko Eskola deritzoneko erreferente nagusi bihurtu zen. Ezaugarri horiei esker, postinpresionismoaren buru eta XX. mendeko abangoardietako joera artistikoen -hala nola, fauvismoaren eta espresionismoaren- sustatzailetzat hartu da. [Javier Novo González]

Bibliografia hautatuta

  • Gauguin, Paul. Lista de los trabajos de Arlés, como anexo a la lista de preparación para la exibición de ”Les XX”. Cuaderno de apuntes de Gauguin, 1888-1889.
  • Monfreid, Georges Daniel de. "Paul Gauguin", La revue provinciale, novembre. 1903. p. 386.
  • Salon d'Automne. Paris, Paris, 1906. n° cat. 10.
  • Primera Exposición Internacional de Pintura y Escultura. Bilbao, [s.n.], 1919. p. 13, n° cat. 111. (Con el título Lavanderas en Arlés)
  • "Exposicion internacional de pintura y escultura", Hermes : revista del Pais Vasco, n° 46-47. 1919.
  • "Paul Gauguin y nuestro museo", Arte vasco : revista mensual de la Asociación de Artistas Vascos, n° 1. 1920. pp. 16-17. (Con el título Las lavanderas de Arlés)
  • "Las Exposiciones Bienales de Bilbao", Arte vasco : revista mensual de la Asociación de Artistas Vascos, n° 4. 1920. p. 79. (Con el título Lavanderas de Arlés) [ Ed. facs. en Hegalez Hegal, n° 2/3, mayo 1981].
  • Exposición organizada con motivo de la concesión, por la Real Academia de Bellas Artes de San Fernando, de la Medalla de Honor al Ayuntamiento de la Villa [Folleto]. Bilbao, Ayuntamiento, 1952. n° cat. 44. (Con el título Las lavanderas de Arlés)
  • Wildenstein, Georges. Gauguin. París, Les Beaux-Arts, 1964. (Con el título Les Lavandières à Arles (II)). N° cat. 303
  • Castillo, Alberto del. "El Museo de Arte Contemporáneo en el de Bellas Artes de Bilbao", Goya : revista de arte, n° 101. 1971. p. 330. (reproducida en la cubierta y en la página del índice)
  • Manterola, Ismael [coord.]; Onaindia, Mikel [coord.]. "Bilbao 1919 : la Exposición Internacional de Pintura y Escultura = Bilbao 1919 : Nazioarteko Pintura eta Eskultura Erakusketa [Recurso electrónico]", Boletin 11 = Bulletina 11. 2019. pp. 63, 67, 94, il.
  • Sugana, G. M. Gauguin l'opera completa. Milano, Rizzoli, 1972. N° cat. 141
  • Rodríguez Alcalde, Leopoldo. J. Solana. Madrid, Giner, 1974. p. 45.
  • Bengoechea, Javier de. Museo de Bellas Artes, Bilbao. Bilbao, La Gran Enciclopedia Vasca, 1978. p. 465. (Con el título Las lavanderas de Arlés)
  • Bengoechea, Javier de. Catálogo de arte moderno y contemporáneo del Museo de Bellas Artes de Bilbao. Bilbao, Banco de Vizcaya, 1980. p. 58. (Con el título Las lavanderas de Arles).
  • Sugana, G. M. Tout l' oeuvre peint de Gauguin. Paris, Flammarion, 1981. p. 94. N° cat. 141
  • Van Gogh in Arles [Cat. exp.]. New York, The Metropolitan Museum of Art ; Harry N. Abrams, 1984. p. 221, n° cat. 131.
  • Le chemin de Gauguin : genèse et rayonnement [Cat. exp.]. Yvelines, Musée Départamental du Prieuré, 1985. pp. 65, 207, n° cat. 98.
  • Pichon, Yann le. Sur les traces de Gauguin. Paris, Robert Laffont, 1986. p. 100.
  • Barañano, Kosme María de ; González de Durana, Javier. "La Exposición Internacional de Pintura y Escultura : Bilbao 1919", Kobie : bellas artes, n° 4. 1987. p. 162. (Con el título Lavanderas en Arlés)
  • Van Gogh et Arles [Cat. exp.]. Arles, Ancien Hôpital Van Gogh, 1989. pp. 82-83, n° cat. 36. (Con el título Les Lavandières)
  • Tesoros del Museo de Bellas Artes de Bilbao : pintura, 1400-1939 [Cat. exp.]. Madrid, El Viso, 1989. pp. 116-118, n° cat. 43.
  • Joly-Segalen, Annie. "Versión manuscrita de Monfreid, George Daniel de ”Paul Gauguin”", Revue Provinciale, n° 85. 1992.
  • Prather, Marla ; Stuckey, Charles F. Paul Gauguin, 1848-1903. Köln, Könemann, 1994. p. 111 (Con el título Lavanderas de Arlés)
  • Armañanzas, Emy. "Sobre los agentes en el comercio del arte", Urtekaria 1992 : asterlanak, albistak = anuario 1992 : estudios, crónicas. 1993. p. 141
  • Gauguin : les XX et la libre esthétique [Cat. exp.]. Liège, Musèe d'Art Moderne et d'Art Contemporain de la Ville de Liège, 1994. pp. 70-71, n° cat. 17. (Con el título Les lavandières à Arles)
  • Onaindia, Mikel. "Aurelio Arteta : director del Museo de Arte Moderno de Bilbao, 1924-1936 = Bilboko Arte Modernoko Museoko Zuzendaria, 1924-1936 = Director of the Bilbao Modern Art Museum, 1924-1936", Ars Bilduma, n° 9. 2019. p. 177.
  • Spanyol Mestermüvek a Bilbaói Szépmüvészeti Múzeumból [Cat. exp.]. Bilbao, Museo de Bellas Artes de Bilbao ; Banco Bilbao Vizcaya, 1996. p. 17. (Con el título Mosónök Arles-ben)
  • Tradition and modernity in basque painting, 1880-1939 = Tradición y modernidad en la pintura vasca, 1880-1939 [Cat. exp.]. Southampton ; Bilbao, Southampton City Art Gallery ; Museo de Bellas Artes de Bilbao, 1997. pp. 44-45, il. (Con el título The Washer-Ladies in Arles-Lavanderas en Arlés)
  • Juan de la Encina y el arte de su tiempo : 1883-1963 [Cat. exp.]. Madrid ; Bilbao, Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía ; Museo de Bellas Artes de Bilbao, 1998. p. 26. (Con el título Lavanderas en Arlés).
  • De Picasso a Bacon : arte contemporáneo en las colecciones del Museo de Bellas Artes de Bilbao [Cat. exp.]. Segovia, Museo de Arte Contemporánea Esteban Vicente, 1999. p. 26. (Con el título 'Laveuses à Arles (Lavanderas en Arlés)')
  • Zugaza, Miguel ... [et al.]. Museo de Bellas Artes de Bilbao : maestros antiguos y modernos. Bilbao, Fundación Bilbao Bizkaia Kutxa = Bilbao Bizkaia Kutxa Fundazioa, 1999. pp. 162-163. (Con el título 'Lavanderas en Arlés')
  • Entre la figuración y la abstracción : arte contemporáneo en las colecciones del Museo de Bellas Artes de Bilbao [Cat. exp.]. Pamplona, Museo de Navarra, 1999. p. 24. (Con el título Laveuses à Arles (Lavanderas en Arlés))
  • Tradición y modernidad en la pintura vasca : en las colecciones del Museo de Bellas Artes de Bilbao [Cat. exp.]. Valencia, Autoridad Portuaria de Valencia, 1999. p. 33.
  • El libro de oro de Bilbao : siete siglos en imágenes. Bilbao, El Mundo, 2000. p. 184.
  • Zugaza, Miguel ... [et al.]. Maestros antiguos y modernos en las colecciones del Museo de Bellas Artes de Bilbao. Bilbao, Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2001. p. 91.
  • Van Gogh and Gauguin : the studio of the south [Cat. exp.]. New York, Thames & Hudson, 2001. pp. 211,213, 222, 293, 406, fig. 75, n° cat. 41.
  • Julio Romero de Torres [Cat. exp.]. Bilbao, Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2002. p. 144
  • Maestros : Museo de Bellas Artes de Bilbao . Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2016. pp. 80-81, il.
  • Museo de Bellas Artes de Bilbao : la Aventura de la Historia. Barcelona, El Pais, 2002. p. 123.
  • Van Gogh - Gauguin : el estudio del sur [Cat. exp.]. Milano, Electa, 2002. pp. 211, 213, 222, 293, 390, fig. 75. (Con el título Lavanderas en el Canal Roubine du Roi Canal).
  • Van Gogh en Gauguin : Het Atelier Van Het Zuiden [Cat. exp.]. Milano, Electa, 2002. pp. 211, 213, 222, 293, 390, fig. 75.(Con el título Wasvrouwen bij het Roubine du Poi-kanaal).
  • Van Gogh e Gauguin : lo studio del sud [Cat. exp.]. Milano, Electa, 2002. pp. 211, 213, 222, 293, 390, fig. 75. (Con el título Lavandaie e capra)
  • Van Gogh et Gauguin : l'atelier du midi [Cat. exp.]. Milano, Electa, 2002. pp. 211, 213, 222, 293, 390, fig. 75,.(Con el título Le canal la Roubine du Roi avec lavandières).
  • Van Gogh e Gauguin : lo studio del sud [Cat. exp.]. Milano, Electa, 2002. pp. 211, 213, 222, 293, 390, fig. 75. (Con el título W:TMam Roubine du Roi-kanal)
  • Wildenstein, Daniel. Paul Gauguin : a savage in the making : catalogue raisonné of the paintings, 1873-1888. Milán ; Paris, Skira ; Wildenstein Institute, 2002. pp. 540-542, 624, 645, (Con el título Washermomen). N° cat. 325
  • Bilbao a Genova : la cultura cambia le città [Cat. exp.]. Milano, Skira Editore, 2003. pp. 110-111. (Con el título Lavandaie ad Arles)
  • Baarspul, Marie. Van Gogh and Gauguin. Amsterdam, Van Gogh Museum, 2004. n° cat. 46. (Guía de museo-folleto)
  • Juan de Echevarría, 1875-1931 [Cat. exp.]. Madrid ; Bilbao, Fundación Mapfre ; Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2004. pp. 18, 28. (Con el título Lavanderas de Arlés)
  • Gauguin y los orígenes del simbolismo [Cat. exp.]. Madrid, Fundación Colección Thyssen-Bornemisza, 2004. p. 158, n° cat. 42.
  • Gauguin-Van Gogh : l'avventura del colore nuovo [Cat. exp.]. Brescia, Linea d'ombra, 2005. pp. 166-167, 380, n° cat. 90.
  • De Goya a Gauguin : el siglo XIX en la colección del Museo de Bellas Artes de Bilbao [Cat. exp.]. Salamanca, Caja Duero, 2006. pp. 174-175, n° cat. 41.
  • Museo de Bellas Artes de Bilbao : guía. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2006. p. 115.
  • Musée des Beaux Arts de Bilbao : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2006. p. 115.
  • Bilbao Fine Arts Museum : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2006. p. 115.
  • De Goya a Gauguin : el siglo XIX en el Museo de Bellas Artes de Bilbao [Cat. exp.]. Valencia, Consorci de Museus de la Comunitat Valenciana ; Caja Duero, 2006. pp. 174-175, n° cat. 41.
  • De Goya a Gauguin : el siglo XIX en el Museo de Bellas Artes de Bilbao [Cat. exp.]. Salamanca, Caja Duero, 2007. pp. 174-175, n° cat. 41.
  • De Goya a Gauguin : el siglo XIX en el Museo de Bellas Artes de Bilbao [Cat. exp.]. Bilbao, Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2008. pp. 342-344, n° cat. 67.
  • Lemonedes, Heather. Paul Gauguin : the breakthrough into modernity [Cat. exp.]. Cleveland ; Amsterdam ; Ostfildern, The Cleveland Museum of Art ; Van Gogh Museum ; Hatje Cantz, 2009. pp. 153, 155.
  • Museo de Bellas Artes de Bilbao : guía. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2011. p. 115, n° cat. 80.
  • Bustreo, Federica. Musée des Beaux-Arts de Bilbao : maîtres anciens et première moitié du XX siècle. Florencia, Scala Group, 2011. pp. 85-87.
  • Bilboko Arte Ederren Museoa : gida. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2012. p. 115, n° cat. 80.
  • Francisco Durrio, 1868-1940 : sobre las huellas de Gauguin [Cat. exp.]. Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2013. p. 101, n° cat. 55.
  • Arte japonés y japonismo [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2014. pp. 67-68, 86, il.
  • Van Gogh, Gauguin, Berbard : friction od Ideas [Cat. exp.]. Copenhagen, Ordrupgaard, 2014. pp. 132-133, n° cat. 118.
  • Musée des Beaux Arts de Bilbao : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2014. p. 115.
  • Bilbao Fine Arts Museum : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2014. p. 115.
  • Maisuak : Bilboko Arte Ederren Museoa. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2016. pp. 80-81, il.
  • Masters : Bilbao Fine Arts Museum. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2016. pp. 80-81, il.
  • Maîtres : Musée des Beaux-Arts de Bilbao. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2016. pp. 80-81, il.
  • Van Gogh and Gauguin : Reality and Imagination [Cat. exp.]. Tokyo, Tokyo Metropolitan Art Museum ... [et al.], 2016. pp. 112-113, n° cat. 50.
  • Arrizabalaga Salgado, Victor. Entre lo visible y lo invisible : el coleccionismo de arte en Bizkaia y Álava durante el siglo XX. Bizkaiko Foru Aldundia = Diputación Foral de Bizkaia, 2016. pp. 99-100, il.
  • Gauguin L'alchimiste [Cat. exp.]. Paris, Musée d'Orsay, 2017. pp. 75, 77, 322, n° cat. 81.
  • 110 Años 110 Obras [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 22, 156-159, sin n° cat.
  • 110 Ans 110 Oeuvres [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 22, 156-159, sin n° cat.
  • 110 Urte 110 Artelan [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 22, 156-159, sin n° cat.
  • 110 Years 110 Works [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 22, 156-159, sin n° cat.
  • Bilboko Museoaren alfabetoa = El alfabeto del Museo de Bilbao = The alphabet of the Bilbao Museum = L'alphabet du Musée de Bilbao [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 22-23, 27, 31, 33, n° cat. 1.
  • Plazaola, Juan. Euskal margolariak Aurrezki Kutxen bildumetan III = Pintores vascos en las colecciones de las Cajas de Ahorros III. Bilbao, Bilbao Bizkaia Kutxa ; Gipuzkoa Donostia Kutxa ; Vital Kutxa, 1994. p. 22.
  • Amezaga Massalleras, María. Paco Durrio : viviendo París. Bilbao, Muelle de Uribitarte, 2013. pp. 56, 128, il.