Bilduma online eta irudien salmenta

Seguru asko debozio pribaturako bi margolanen aurrean gaude, bezero jakin batek bi dontzeila, ahizpak, erretratatzeko aginduari erantzunez eginak; oso litekeena da, halaber, haren alabak izatea. Margolan hauen atzean dagoen gaitasun oroitarazletik sortu zen, hain zuzen ere, Emilio Orozcok Zurbaránen pinturako gai horien interpretazio ikonografikoari buruz egindako lana; haren ustez, "jainkozkoaren erretratuen" adibide argia dira, hark esan bezala. Garai hartako emakumeak dira, arropa profano aberatsak jantzita; horiek aukera ematen digute haien gizarte-maila deskribatzeko, eta santutasunaren eta mundutartasunaren artean dagoen muga lausoa adierazten digute, izan ere, martirioaren ezaugarriekin irudikatzen direnez, izen bereko santei lotzeko asmoa dago, seguru asko.

Lehenengoan, oso erregistro intimo eta hurbilekoan -erregistro ia-ia familiarrean santutasunera hurbiltzeko moduagatik-- sartzen du Alexandriako birjina Zurbaránek. Belaunetik gora irudikatuta dago, eta esku batean berari burua mozteko erabilitako ezpata eta bestean bere martirioaren palma ditu helduta. Biratuta du gorputz erdia, begirada gozoa, malenkonitsua, eta emakume jakin batena da zalantzarik gabe, bere bikotekidearekin gertatzen den bezala.

Konposizioa ixteko pentsatua, Santa Katalinaren aurrez aurre dago, eta beren begiradak elkar gurutzatzen dira. Bigarrenaren ikonografia ezin izan da identifikatu, palma, liburu bat eta koroa baititu, baina ezaugarri zehatzik ez. Soriak Hungariako erregina izan zen Turingiako Santa Isabel ezagutu zuen harengan. Edonola ere, Serrerak pentsatu zuen Santa Eulalia irudikatzen zuela, baina ez zuen azalpen sinesgarririk eman identifikazio ikonografiko hori justifikatzeko. Delendak orain dela gutxi adierazi bezala, koroa duenez eta seguru asko erregina bat irudikatzen duenez, Portugalgo Santa Isabel ekar dezake gogora, nahiz eta ez dituen mirarizko gaiari lotzen zaizkion arrosak. Apaltasun eta edertasun handiko dontzeila bat erakusten du, inondik ere, kontsolamendu eske begiratzen diona ikusleari, eta esku batez zerbait erakutsi edo adierazi nahi diola ematen du; gorputzean dirauen edertasuna Jainkoaren beraren irudia da, zeruaren atarian baitago. Zurbarán bere erretratuetan nolako samurtasunera irits litekeen adierazten du aurpegiko azalaren arrosa koloreak.

Lan mota hauetan, maisuaren dotoretasuna eta kalitatea maila izugarrietara iristen dira, eta gailendu egiten da bere izaera guztiz autografoa eta agindu pribatu batek baldintzatutako egikera. Hondoetako kolorea eta argiztatzeko moduak pentsarazten digu lan hauei egotz izan zaien data baino beranduagokoak direla lan hauek, 1560ko hamarkadatik hurbil. Edonola ere, bada gauza bat oso deigarria eta bi lan hauen bereizgarria: denboran zehar elkarrekin iraun izana eta XVII. mendeko espainiar erretratuaren adibide aipagarrienetako bat izatea, edertasun eta dotoretasun aristokratikoak eta santutasun limurtzaileenak bat egiten dutelako, bi santa "gortesau" irudikatzen baititu, betiko paratuak. [Benito Navarrete Prieto]

Bibliografia hautatuta

• Plasencia, Antonio. Catálogo de las obras de pintura y escultura del Museo de Bellas Artes de Bilbao. Bilbao, Imprenta Provincial, 1932. p. 108, n° cat. 108. (Con el título Retrato de una santa mártir, y atribuido a Francisco de Zurbarán)
• Gaya Nuño, Juan Antonio. Zurbarán. Barcelona, Aedos, 1948. p. 174, il.
• Soria, Martín S. "Some flemish sources of Baroque painting in Spain", The Art Bulletin, n° 4. 1948. P. 256.
• Soria, Martín S. The paintings of Zurbaran. London, Phaidon Press, 1953. pp. 23-24, 159, n° cat. 111.
• Gaya Nuño, Juan Antonio. Historia y guía de los Museos de España. Madrid, Espasa Calpe, 1955. p. 163.
• Torres Martín, Ramón. Zurbarán : el pintor gótico del siglo XVI. Sevilla, Gráficas del Sur, 1963. n° cat. 145.
• Lasterra, Crisanto de. Museo de Bellas Artes de Bilbao : catálogo descriptivo : sección de arte antiguo. Bilbao, Museo de Bellas Artes de Bilbao, 1969. p. 119, n° cat. 251. (Con el título Santa Catalina de Alejandría, y atribuido a ZURBARÁN, Francisco de).
• Frati, Tiziana. Tout l'ouvre peint de Zurbarán. París, Flammarion, 1973. N° cat. 159
• Frati, Tiziana. La obra pictórica completa de Zurbarán. Barcelona ; Madrid, Editorial Noguer, 1976. n° cat.159.
• Gallego, Julián ; Gudiol Ricart, José. Zurbarán, 1598-1664. Barcelona, Poligrafa, 1976. fig. 411.
• Angulo Íñiguez, Diego ; Pérez Sánchez, Alfonso Emilio. Historia de la pintura española : escuela madrileña del segundo tercio del siglo XVII. Madrid, Instituto Diego Velázquez, 1983. p. 306.
• Luna, Juan José. "Zurbarán en el Museo de Bellas Artes de Bilbao", Urtekaria 1986 : asterlanak, albistak = Anuario 1986 : estudios, crónicas. 1987. pp. 11-17, n° cat. 51.
• Guinard, Paul. Zurbaran et les peintres espagnols de la vie monastique. Paris, Les Editions du Temps, 1988. n° cat. 253.
• Zurbarán [Cat. exp.]. Madrid, Ministerio de Cultura, 1988. n° cat. 111.
• Obras maestras de la Colección Masaveu [Cat. exp.]. Madrid, Museo del Prado, 1989. p. 66.
• Capolavori dal Museo di Bellas Artes di Bilbao [Cat. exp.]. Roma, Leonardo-De Luca, 1991. pp. 29-30, n° cat. 6. (Con el título Santa Caterina d'Alessandria, y atribuido a Francisco de Zurbarán)
• Galilea Antón, Ana María. Catalogación y estudio de los fondos de Pintura Española del Museo de Bellas Artes de Bilbao del siglo XIII al XVIII (de 1270 a 1700) [tesis inédita]. 1993. pp. 810-814. (Con el título 'Santa Catalina de Alejandría', y atribuido a Francisco de Zurbarán)
• Galilea Antón, Ana María. Catalogación y estudio de los fondos de Pintura Española del Museo de Bellas Artes de Bilbao del siglo XIII al XVIII (de 1270 a 1700) [tesis inédita]. 1993. p. 437, fig. 334. (Con el título Santa Catalina de Alejandría, y atribuido a Francisco de Zurbarán)
• Galilea Antón, Ana María. "La colección de Pintura Española anterior a 1700 en el Museo de Bellas Artes de Bilbao", Urtekaria 1994 : asterlanak, albistak = Anuario 1994 : estudios, crónicas. 1995. pp. 11, 38, 39. (Con el título Santa Catalina de Alejandría, y atribuido a Francisco de ZURBARÁN)..
• Spanyol mestermuvek a Bilbaói Szépmuvészeti Múzeumból [Cat. exp.]. Bilbao, Museo de Bellas Artes de Bilbao ; Banco Bilbao Vizcaya, 1996. pp. 40-42.
• Francisco de Zurbarán, 1598-1664 [Cat. exp.]. Granada, Centro Cultural la General, 1999. p. 104.
• Bilbao a Genova : la cultura cambia le città [Cat. exp.]. Milán, Skira editore, 2003. p. 86.
• Museo de Bellas Artes de Bilbao : guía. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2006. p. 59.
• En torno a Santa Rufina : Velázquez de lo íntimo a lo cortesano [Cat. exp.]. Sevilla, Fundación Focus-Abengoa, 2008. p. 63.
• Delenda, Odile. Francisco de Zurbarán, 1598-1664. Madrid, Fundación Arte Hispánico, 2009. pp. 481-482, n° cat. 157.
• Sota, Idoia. "Pintores del vestir", S Moda, n° 51. 08/09/2012. pp. 29-34.
• Santas de Zurbarán : devoción y persuasión [Cat. exp.]. Sevilla, Ayuntamiento de Sevilla, 2013. pp. 36, 65, 128-131.
• Manterola, Ismael [coord.]; Onaindia, Mikel [coord.]. "Bilbao 1919 : la Exposición Internacional de Pintura y Escultura = Bilbao 1919 : Nazioarteko Pintura eta Eskultura Erakusketa [Recurso electrónico]", Boletin 11 = Bulletina 11. 2019. p. 61.
• Zurbarán, una nueva mirada [Cat. exp.]. Madrid, Fundación Colección-Thyssen Bornemisza, 2015. pp. 123-124, 193, n° cat. 31.
• Zurbarán [Cat. exp.]. Düsseldorf, Museum Kunstpalast, 2015. pp. 110-111, n° cat. 26.
• 110 Años 110 Obras [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 102-104, sin n° cat.
• 110 Ans 110 Oeuvres [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 102-104, sin n° cat.
• 110 Years 110 Works [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 102-104, sin n° cat.
• 110 Urte 110 Artelan [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 102-104, sin n° cat.