Erakusketa: Luis Paret Bilbon. Arte sakratua eta profanoa - Bilboko Arte Ederren Museoaren

Amaituta

2021-06-09 • 2021-10-17

Luis Paret Bilbon. Arte sakratua eta profanoa

A aretoa [Eleiz Museoa (3. aretoa, 2. solairua)]

Luis Paret Bilbon. Arte sakratua eta profanoa erakusketa aurkeztu da, eta ekitaldian izan dira Juan Mari Aburto, Bilboko alkate eta Bilboko Arte Ederren Museoa Fundazioko presidentea; Joseba Segura, Bilboko gotzaina; Gorka Martínez, BBK-ko zuzendari nagusia; Miguel Zugaza, Bilboko Arte Ederren Museoko zuzendaria; Juan Manuel González Cembellín, Eleiz Museoko zuzendari teknikoa; Javier Novo, Ikerketa eta Kontserbazioko koordinatzailea, eta José Luis Merino, Antzinako Artearen kontserbatzailea, biak Bilboko Arte Ederren Museokoak; eta Guillermo Barandiarán, Gondra Barandiarán Fundazioko presidentea. Erakusketa bi egoitzatan antolatu da –Bilboko Arte Ederren Museoan eta Eleiz Museoan–, eta joan den urtarrilean bi museoek sinatutako lankidetza-hitzarmenaren lehen emaitza da.

BBKren laguntzarekin, proiektuak hainbat motatako berrogeita hamar lan eta objektu baino gehiago biltzea lortu du –pintura, eskultura, paper gaineko lanak, altzariak, dekorazio-arteak eta dokumentuak–, eta erakusketako komisarioek, Juan Manuel González Cembellínek eta José Luis Merinok aukeratu dituzte. Bilboko bi museoen funtsetan gordetako lanekin batera, beste museo batzuetatik –hala nola Londresko National Gallery-tik, Madrilgo Prado Museotik eta Cerralbo Museotik–, elizetatik, bilduma partikularretatik eta beste erakunde batzuetatik, besteak beste, Bilboko Udal Artxibotik eta Bizkaiko Foru Agiritegi Historikotik, San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademiatik (Madril) edo Bilbao Bizkaia Kutxa Bildumatik datozen beste batzuk ere aurkezten dira.

Erakusketarekin batera garatutako kultur egitarauak barne hartzen du Paretek hirian utzitako arrastoa agerian uzten duen hiri-ibilbide bat eta ibai ibilaldi batekin ere bai, eta margolariari eta Bilbo ilustratuari buruzko udako ikastaro bat, Gondra Barandiarán Fundazioaren babesari esker egina.

Gainera, Arte Ederren Museoaren eta Eleiz Museoaren arteko lankidetzari esker, bisitariek % 20ko deskontua izango dute sarreran, beste museora aurretiaz bisita egin izana egiaztatzen duen tiketa aurkeztean.


Luis Paret Bilbon. Arte sakratua eta profanoa

1779. eta 1787. urteen artean, Luis Paret (Madril, 1746-1799) margolaria Bilbon bizi izan zen, Carlos III.a erregeak erregeren anaia gazteena zen Luis Borboikoa infantearen bizitza lasakan nahasia egoteagatik agindutako deserriaren zati bat betez. Hemen bizi izan zen frantziar jatorriko bere emazte Micaela Fourdinierrekin, eta hemen izan zituzten 1780an eta 1781ean jaiotako beren bi alabak, María eta Ludovica.

Denbora horretan, Carlos III.aren landa-etxeak apaintzeko, erlijio-enkarguak, konposizio alegorikoak eta Kantauriko portuetako paisaia-seriea barne hartzen zituen heldutasuneko lan bat egin zuen. Haren aurrekaria Bermeoko Bista izan zen (1783), Bilboko Arte Ederren Museoaren bildumakoa.

Paretek Bilbon egindako egonaldia argudio nagusi gisa hartuta, erakusketa honek urte horietan egindako lanen multzo esanguratsua erakusten du, eta, aldi berean, Bilbok eta Bizkaiak XVIII. mendean bizi izan zuten eraldaketa nabarmentzen du. Garai horretan, intelektual eta erakunde batzuek pentsamolde ilustratu berria bultzatu zuten, eta pentsamolde horren parte da margolariaren idearioa, eta erakusketa hau berreraikitzen ari den ibilbide paretarrean islatzen da. Zentzu horretan, ez da kasualitatea Paretek Xabier Maria Munibe, Euskalerriaren Adiskideen Elkartearen sortzaileetako bat izan zena, erretratatu izana, geroago Antonio Salvador Carmonak erakusketako irudi batean grabatuko zuen marrazki batean.

Eleiz Museoak Pareten eta beste artista garaikide batzuen erlijiozko gaiak jorratzen dituzten 27 lan jarri ditu ikusgai: zazpi olio-pintura, hamaika marrazki, grabatu bat, zurezko hiru tailla eta bost objektu higigarri eta apaingarri (euri-kapa bat eta kasulla bat, biril bat, kaliza bat eta patroi aulki bat). Baita garai hartako dokumentu interesgarri bat ere, non Santiago elizako Aste Santuko monumentua eraikitzeagatik Paretek 12.055 erreal kobratu zituela jasotzen den.

Lan horiek Bilbon bizi izan zen urteetan Pareten pinturan gertatu zen aldaketa islatzen dute. Madrilen bizi izan zen bitartean, gorteko gaietan aritu zen batez ere, baina hona iritsi zenean, batez ere erlijio-lanak eta -erretratuak eskatzen zituzten bezero berriak bilatu behar izan zituen. Horrela, XVIII. mendearen bigarren erdian Bizkaiko erlijio-gaien margolari garrantzitsuenetako bat bihurtu zen. Testuinguru horretara iritsi ziren ere Juan Pascual de Menaren eskulturak –Mena Bilbon 1754. eta 1756. urteen artean bizi izan zen San Nikolas elizan lan egiteko– eta Antonio Carnicero edo Vicente Lópezen pinturak, besteak beste, batzuetan kapera pribatuak apaintzeko eta beste batzuetan tokiko elizak edertzeko. Bi kasuetan, Paretek, pinturez gain, trazak egin zituen ondare higigarrirako –horien artean, Bilboko Santiago elizako aldare nagusikoak–, bai eta oroitzapenezko arkitektura iragankorretarako ere, hala nola Aste Santuko monumentua tenplu bererako.

San Antonen ondoko Bilboko Udaletxe zaharreko kaperarako, Ama Birjina Haurrarekin eta Santiago Nagusiarekin (1786) mihisea margotu zuen, eta San Anton elizako santutegirako Artzain Jainkotiarra (1782). Bilboko Arte Ederren Museoko lan hauetan kromatismo delikatua eta xehetasunarekiko gustua mantentzen ditu, Abelló bildumak (Madril) lagatako Ama Birjina haurrarekin (1786) lanean bezala.

Pareten garaikideak diren artisten lanen artean, Antonio Salvador Carmonaren Begoñako Andre Maria (1782) irudia, Pareten marrazki bat oinarri hartuta eta San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademian gordeta (Madril), Bilboko Eleiz Museoko Antonio Carniceroren Sortzez garbia (1769) edo museo horretan ere dagoen Juan Pascual de Menaren San Joan Bataiatzailearen burua (1754-1756) tailla nabarmentzen dira.

Bilboko Arte Ederren Museoak ekarpen erabakigarria egin du azken hamarkadetan Luis Paret ezagutarazteko: 1986an, Hondarribiko bista gehitu zien Udalak 1913an emandako erlijio-margolan horiei. Ordutik aurrera margolariaren ordezkaritza handitu du erosketa eta dohaintza berriekin, eta 8 margolan bildu ditu; berriena, Alicia Koplowitzek emandako Maitasunaren garaipena Gerraren aurrean. Gainera, 1991n bere lanari buruzko azken atzerabegirako handia antolatu zuen, eta, ondoren, zenbait autoreren Luis Paret y Alcázar y los Puertos del País Vasco (1997), El triunfo del Amor sobre la Guerra, lehen aipatutako dohaintza zela eta, eta testuinguru zabalago batean, Bizkaia y la corte en la segunda mitad del siglo XVIII liburuak (biak 2018an) argitaratu zituen.

Paret jaio zeneko 275. urteurrena bete den urtean, erakusketa hau beste mugarri bat da, bere ibilbidean garrantzitsuak izan ziren hainbat lan argitara atera baitira. Gainera, lan horiek Bilboko eta Bizkaiko historiarako eta arterako garrantzi handiko dokumentu bisuala osatzen dute.

Bilboko Arte Ederren Museoko A aretoan 28 lan eta grabatu-xafla bat daude ikusgai; horietatik hamaika Pareten olio-pinturak dira, eta sei, paper gaineko lanak. Beste bederatzi José Jimeno, Antonio Salvador Carmona, Juan Moreno Tejada eta Juan de la Cruz Cano artisten estanpak dira. Azken honen estanpak, Pareten marrazkietatik abiatuta, Bilboko Euskal Museoak lagatako Espainiako jantzien bilduma sail ezagunean dauden Bilboko tipo herrikoiei buruzkoak dira.

Gai profanoko lanak dira guztiak, eta horien artean Bilboko Areatzako bista ospetsuak (Arte Ederren Museokoak eta Londresko National Gallery-koak) eta kostaldeko beste herri batzuetakoak (Santurtzi eta Bermeo) daude.

Aurpegi pertsonalena margolariaren Abelló bildumako eta Prado museoko bi autoerretratuetan islatzen da. Paret bi konposizioetan, dotore jantzita eta itsas paisaiako hondo batekin, Espainiako pinturaren rokoko estiloaren ordezkaririk hoberena bezala agertzen da, bere domeinu kromatikoagatik eta konposizioaren originaltasunagatik. Atal hau kobre gaineko bi olio txikik osatzen dute, artistaren emaztearen eta alaben erretratuekin. Azken horiek amodio txiki gisa daude irudikatuta. Inspirazio klasiko hori Bilboko Arte Ederren Museoko bi ilargixketan errepikatzen da, nahiz eta hemen pintzelkada askeagoa izan, beharbada, Hiribilduko merkatari edo ospetsuren batek enkargatutako eztei-ganbera baten dekorazioaren zati bat osatuz, goian jartzeko eginak izan zirelako.

Margolanekin batera, hiriko eraikin eta eraikuntza esanguratsuekin lotutako dekorazio- eta arkitektura-proiektuak daude ikusgai, hala nola Santiago plazarako edo Plaza Zaharrerako iturrien plano eta altxaerak. Azken hori, orain Santos Juanes Plazan dagoena, berriki zaharberritu du Udalak, eta elementuak garbitu eta lehengoratu dira, jatorrizko itxura berreskura dezan. Aldi berean, egungo kokapenaren historia dokumentatu da. Beste kasu batzuetan, Juan Várez (Madril) bildumako Lutxanako Dorrea irudikatzen duen tinta kasu, lanek, Bilbo ilustratuaren dokumentu historiko bezala ere hartzen dute balioa, zeinak XVIII. mendearen azken hamarkadetako urte batzuetan, Espainiako rokokoaren margolari garrantzitsuena izan baitzuen auzokide ospetsu gisa.

 

Hiri-ibilbidea

Ekainaren 13tik aurrera, erakusketarekin batera, Bilboko Alde Zaharrean zehar egiteko ibilbide bat prestatu da. Paretek hiribilduan egindako lan nabarmenen bidez, hiriak urte haietan izan zuen eraldaketa aztertuko da. Gainera, Olabeagako eta Areatzako bere bisten bi erreprodukzioren bidez, ustez lanak margotu zituen lekutik hurbilen dagoen tokian kokatuko dira. Ibilbidea modu librean egin daiteke, esku-gida batekin edo bisita gidatuen programaren bidez.

Ostegunetan, 18:00etan. Larunbatetan, 12:00etan
Urriaren 17ra arte
Gaztelaniaz eta euskaraz (hileko azken larunbatean)
20 pertsonako taldeak
Topagunea: Arriaga Antzokia (ate nagusia)

Sarrera orokorra 5 €, Museoaren Lagunak 3 €
Izena emateko: hemen

BBK-k babestua


Ibai-ibilaldia [AMAITUTA]

Itsasadarrean zehar nabigatuz Paretek ezagutu zuen Bilbo berregingo dugu. Artistaren hiru lanek marraztuko dute ibilaldi hau: San Antongo iturria, Bilboko Areatzako bista eta Olabeagako bista, hain zuzen ere. Pasealekuek eta kaiek, etxeek eta garai hartan hirian bizi ziren pertsonaiek XVIII. mendean Alde Zaharrean gertatzen ari ziren aldaketak erakutsiko dituzte.

Larunbatetan, 11:00etan
Uztailak 17 / Abuztuak 14 eta 28
Iraupena: Ordubete
Ontziratzeko lekua: San Antongo pantalana

Prezio orokorra: 15 €
Prezio murriztua: 13 € (Bilboko Arte Ederren Museoko eta Eleiz Museoko lagunak; baita museoetako edozeinetarako sarrerarekin edo erakusketarekin lotutako jardueretan izena ematearekin ere).
Murrizketa Bilboatsen bulegoan edo itsasontzian bakarrik ezarri daiteke.

Sarrerak erreserbatzeko: www.bilboats.com


Hiri-ibilbideko eta ibai-ibilaldiko bisitak amaitu ondoren, erreserbaren egiaztagiriak Bilboko Eleiz eta Arte Ederren museoetako sarreran % 20ko deskontua eskuratzeko eskubidea ematen du. Leihatilan bakarrik aplika daitekeen sustapena.

Babeslea: BBK / Laguntzailea: Bilboats


Udako ikastaroa [AMAITUTA]

Uztailak 14, 15 eta 16. Erakusketa osatzeko, Bilboko Arte Ederren Museoko Auditorioan udako ikastaro bat egingo da, Gondra Barandiarán Fundazioaren babesari esker. Ikastaroan, hainbat diziplinatako adituek —arte aplikatuak, arkitektura, soziologia, etab.— beren ikuspegia eskainiko dute margolariak Bilbo ilustratuaren eraikuntzan egindako ekarpenari buruz.

Informazio gehiago hemen.

Gondra Barandiarán Fundazioak babesten du

 

 

Laguntzailea:

Babeslea:

Babeslea: