Bilduma online eta irudien salmenta

Iturrinoren lana, gai piktoriko gutxi batzuetan oinarritutakoa --paisaiak, erretratuak, emakume- taldeak, animalien koadroak, biluziak--, postinpresionismoaren baitan garatu zen, baina argiaren eta kolorearen tratamenduak nolabaiteko harremana dauka fauvismoaren ekarpenekin.

Lorategia Bilboko Rafael Echevarría mezenas eta industrialariak Málagan zeukan La Concepción finkako lorategi tropikal oparoari eskaini zion ziklo piktoriko zabaleko margolana da. Iturrinok 1913. urtean bisitatu zuen lehen aldiz etxalde hori --garai horretan, paisaia asko margotu zituen--, eta, hurrengo urteetan, dantzan ari ziren emakumeen koadroak eta erretratuak egiteko eszenatokia izan zen bertako lorategia. Pintzelkada gartsuaz egindako margolanean, landaretza hostotsua zeharkatzen zuen bidezidorraren zati bat agertzen da palmondoz eta parterrez inguratuta. Bertan, hain zuzen ere, munduko zenbait lekutako landareak eta zuhaitzak nahasten ziren. Iturrinok lorategiaren azalpen zehatza egin nahi izan ez zuenez, koloreari eta hegoaldeko argi ahaltsuari eman zien protagonismo handiena.

Margolaria eta grabatzailea zen, eta Bruselan zein Parisen ikasi zuen. Sasoi batean, Espainia Beltzaren estetikatik oso hurbil egon zen. Oso goiz, beraren lanek onespena lortu zuten Frantzian, eta, bertan, erakusketak egin zituen aldian-aldian 1911. urtera arte. Urte horretan, areto berezia eskaini zioten Parisko Udazkeneko Erakusketan. Beraren estilo pertsonalenaren eraketan, erabakigarria izan zen Andaluziako paisaia eta argia ezagutzea. Hain zuzen ere, 1901. urtean egon zen lehen aldiz bertan. Renoirren, Derainen, Picassoren eta, batez ere, Matisseren adiskidea izan zen --azken artista horrekin Espainiako hegoaldea zeharkatu zuen 1910. urtean; eta Maroko, 1912. urtean--. Margolari horren eragina, gainera, ondo baino hobeto antzematen da helduaroko lan batzuetan, baita Cézannena ere. (Miriam Alzuri)

Bibliografia hautatuta

• Pintores y escultores vascos de ayer, hoy y mañana. Bilbao, La Gran Enciclopedia Vasca, vol. I, 1973. p. 311
• Martínez Cerezo, Antonio. La pintura montañesa. Madrid, Iberico Europea de Ediciones, 1975. p. 75
• Bengoechea, Javier de. Catálogo de arte moderno y contemporáneo del Museo de Bellas Artes de Bilbao. Bilbao, Banco de Vizcaya, 1980. p. 70. (Con el título Jardin).
• 50 ans d'art espagnol, 1880-1936 [Cat. exp.]. Bordeaux, Galerie des Beaux-Arts, 1984. p. 120, n° cat. 47.
• Mur Pastor, Pilar. La Asociación de Artistas Vascos. Bilbao, Museo de Bellas Artes de Bilbao ; Caja de Ahoros Vizcaína, 1985. p. 112.
• Barañano, Kosme María de ; González de Durana, Javier. Francisco Iturrinoren grafizko artelaren bilduma-liburua = Catálogo de la obra gráfica de Francisco Iturrino. Vitoria-Gasteiz, Eusko Jaurlaritza = Gobierno Vasco, 1988. p. 33, il. (títulada Jardín de la Concepción)
• Joos, Petra. Francisco Iturrino, Santiago Rusiñol : jardines d'Espanya [Cat. exp.]. Valencia, Obra Social i Cultural Bancaixa, 1993. pp. 90-91.
• Plazaola, Juan. Euskal margolariak Aurrezki Kutxen bildumetan III = Pintores vascos en las colecciones de las Cajas de Ahorros III. Bilbao, Bilbao Bizkaia Kutxa ; Gipuzkoa Donostia Kutxa ; Vital Kutxa, 1994. p. 23.
• Joos, Petra. Francisco Iturrino, 1864-1924 [Cat. exp.]. Madrid, Fundación Mapfre, 1996. pp. 30, 146-147.
• Joos, Petra. Francisco Iturrino, 1864-1924 [Cat. exp.]. Donostia-San Sebastián, Fondación Social y Cultural Kutxa, 1996.
• De Picasso a Bacon : arte contemporáneo en las colecciones del Museo de Bellas Artes de Bilbao [Cat. exp.]. Segovia, Museo de Arte Contemporánea Esteban Vicente, 1999. p. 48.
• Jardines de España : 1870-1936 [Cat. exp.]. Madrid, Fundación Cultural Mapre, 1999. pp. 258-259, n° cat. 68.
• Calvo Serraller, Francisco ; González Escribano, Raquel. Las cien mejores obras del siglo XX : historia visual de la pintura española. Madrid, Tf Editores ; Sociedad Estatal España Nuevo Milenio, 2000. p. 56.
• Ruiz de Eguino, Iñaki. Francisco Iturrino. Pamplona, Fundación Caja Navarra, 2003. p. 22.
• Museo de Bellas Artes de Bilbao : guía. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2006. pp. 124-125.
• Musée des Beaux Arts de Bilbao : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2006. pp. 124-125.
• Bilbao Fine Arts Museum : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2006. pp. 124-125.
• Guía Artistas Vascos. Bilbao, Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2008. pp. 46-48.
• Gida Euskal Artistak. Bilbao, Bilboko Arte Eder Museoa, 2008. pp. 46-47.
• Museo de Bellas Artes de Bilbao : guía. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2011. pp. 124-125, n° cat. 85a.
• Bilboko Arte Ederren Museoa : gida. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2012. pp. 124-125, n° cat. 85a.
• Guide Basque Artists. Bilbao, Bilbao Fine Arts Museum, 2012. pp. 46-47, n° cat. 21b.
• López Sobrado, Esther. Pintura cántabra en París, 1900-1936 : entre la tradición y la vanguardia [Tesis inédita]. Universidad de Valladolid, 2012. p. 184.
• Bilbao Fine Arts Museum : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2014. p. 124.
• Musée des Beaux Arts de Bilbao : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2014. p. 124.
• Sánchez-Matas Jiménez, Alicia. "Fauvismo español : estilo y cotización de Francisco Iturrino y Juan de Echevarría", Galería Antiqvaria, diciembre. 2016. p. 8, il.
• La furia del color : Francisco Iturrrino, 1864-1924 [Cat. exp.]. Málaga, Fundación Palacio Villalón, 2018. p. 30, il.
• Menchu Gal : margotzeko bizi, bitzitzen margotu : 1919-2019 [Cat. exp.]. Madril, Menchu Gal Fundazioa, 2019. p. 56, il.
• Menchu Gal : vivir pintando, pintar viviendo : 1919-2019 [Cat. exp.]. Madrid, Fundación Menchu Gal, 2019. p. 56, il.