Ama Birjina Jesus Haurrarekin eta San Joan Bataiatzailea, haurra - Bilboko Arte Ederren Museoaren

Erosi irudia

Ama Birjina Jesus Haurrarekin eta San Joan Bataiatzailea, haurra

Zurbarán, Francisco de

Fuente de Cantos, Badajoz, 07/11/1598 - Madril, 27/08/1664

Olioa mihisean

169 x 127 cm

Franco De zurbaran (behealdeko erdialdea, kartela batean)

1662

69/249

1940an eskuratua

Zurbaránek Madrilen, bere karreraren azken aldian, egin zituen margolanen artean bat baino gehiago daude Ama Birjinarenak Haurrarekin, gorputz erdiz; gai hori, edonola ere, berria zen margolariaren lanetan. Margolan intimoak dira, baina oso akabera onekoak, xarma berezikoak; maisu zaharrak berak eginak dira osorik, eta horietan erakusten du, beraz, ez zituela inondik ere galdu naturaletik interpretatzeko gaitasunak. Debozio pribatuko mihise hauetan, zeinetan nabarmena den ahaidetasun ikonografikoa eta formala, deigarriak dira gai atsegin eta liluragarri honi buruzko bariazioak. Gai horrek izugarrizko arrakasta izan zuen 1652-1662 urteetako Madrilgo elizkoien artean.

Ebanjelio kanonikoetan ez da agertzen San Joan Bataiatzaileak Familia Sakratuari egindako bisita. Hala ere, XIII. mendeaz geroztik, PseudoBuenaventuraren Kristoren bizitzari buruzko meditazioak lanean San Joan haurraren bisita hori fededunen gogoetarako gai gisa proposatzen zen. Gertaera historiko gisa onartzen zen Bautista gaztearen eta bere lehengusu jainkozkoaren arteko topaketa XVIII. mendeko tratatuetan, oso gai atsegina eta aldi berean goibelki profetikoa. Ama Birjina Jesus Haurrarekin eta San Joan Bataiatzaile lanak pasarte hori irudikatzen du. Lan honetan agertzen dira Pasioa bihozkada gisa hartzen duen interpretazioaren osagai guztiak: bildotsa otzana, pazkoko biktimaren sinboloa, haur santua daraman gurutzea eta mahai gainerako frutak, gizakiaren salbamenaren sinbolo gisa. Jesus Haurrak bere lehengusua bedeinkatzen du; etorkizuneko aitzindariak, berriz, musu ematen dio haurrari, gurtzeko. Ama Birjinak Testamentu Zaharreko liburu bati eusten dio; itxita dago meditazioaren ondoren, eta etsipen keinua antzematen zaio aurpegian, Kristoren patuagatik triste. Itxuraz etxekoa den eszena honen ikonografia profetikoa tradizionala da Erdi Aroaz geroztik.

Lan hau da, oraingoz, ezagutzen den Zurbaránen lanik berantena eta 1662an datatutako bakarra; kartela mihiseari argizari gorriz itsatsi zaiola ematen du, margolariaren beste lan batzuetan bezala. Mihisearen konposizioa egitura piramidalekoa da, eta nabarmen igortzen du rafaeldar jatorriko mundu errenazentistaren ereduetara, zeinak Madrilgo errege bildumetan miretsi ahal izan zituen Zurbaránek. Badakigu margolariak Madrilgo bere tailerrean hainbat estanpa gordetzen zituela, eta, bere lan metodoari leial, eredu horietako zenbaitetara jo zuen bere lanak osatzeko, haien konposizioak aztertuz, «hurbileko zein urruneko aurrekarien lanetan inspiratuz, garai guztietan ohikoa izan den arauari jarraituz», Diego Angulok idatzi bezala garai bereko Diego Velázquez maisuari buruz. Kasu honetan, Durerok 1498an grabatutako Tximinoaren Ama Birjina ospetsua erabili zuen iturri gisa, Angulok berak 1944an argitaratu zuenez. Uste dugu Rafaelen Madonna del Granducca margolana, Zurbaránek grabatuaren bitartez edo antzinako kopia baten bitartez ezagutu zuena, Jesus Haur bizi hau margotzeko ere balio izan ziola, nahiz eta ez zetorren guztiz bat Extremadurako margolariaren estilo lasaiarekin. Bestelako italiar ereduak ere lotu izan dira oihartzun sinboliko sakoneko mihise honekin. Edonola ere, eragin horiek gorabehera, Zurbaránen azken mihise hau maisulan bat da, zeinak frogatzen duen azken aldi laburra -lau urte ingurukoa- haren ibilbide artistikoaren barruan emankor eta adierazgarrienetako bat izan dela, eta lan ugari daude garai horretan sinatuak eta datatuak, sinadura duen paper tolestu jakin horrekin, benetako trompe-l'œil bat, lehenengo planoan agerian kokatua.

Bere karreraren azken aldian, behin baino gehiagotan irudikatu zuen Ama Birjina hori bera, beltzarana, aurpegi obalarekin eta arbendol itxurako begiekin, burua eskuineko besagainera makurtuta. Karmin koloreko tunika eta urdin biziko mantua daramatza, gai bereko gainerako lanetan bezala, eta arre koloreko mantelina arin bera du lepo inguruan. Jesus txikia, horaila, biluzik ia, garai horretan margolariari eredu gisa balio izan zion haur zoragarri bera da, benetakoa. San Juanito ez da oso ederra baina hunkigarria; erne du aurpegitxoa, eta ardi larrua du jantzita, larruzko gerriko batez itxia. Eskuineko mahaitxoaren gainean, berde ilunez estalita, peltrezko edo zilarrezko ohiko plater distiratsua, eta metal garbian islatzen dira sagar gorri ederrak eta udare hori-arrosa kolorekoak. Osagai horiek natura hil ederra osatzen dute bere horretan, eta frogatzen dute, oraindik beharrezkoa balitz, Zurbaránek, adinekoa izanik ere, ez ziola inoiz utzi margolari handia izateari. Haren teknikaren biguntzeak ez dio kalterik egiten azken koadro horren kalitateari, aldaezin jarraitzen baitu bere edertasunak. Madrilen egindako azken urte horietan, margolari zaharrak berezko gorputz presentzia ematen die oraindik ere bere irudiei, presentzia hori modelatu leun baten bitartez nabarmenduz. [Odile Delenda]

Bibliografia hautatuta

  • Madoz, Pascual. Diccionario geográfico-estadístico-historico de España y sus posesiones de ultramar. Madrid, [s. n.], 1847. p. 861.
  • Catálogo de la Galería de Cuadros del Excmo. Sr. D. José de Madrazo .... Madrid, Imprenta de D. Cipriano Lopez, 1856. p. 108, n° cat. 450. (Con el título Sagrada familia)
  • Angulo Íñiguez, Diego. "Cinco nuevos cuadros de Zurbarán", Archivo Español de Arte, n° 61. 1944. pp. 7-8, il.
  • Angulo Íñiguez, Diego. "El Apostolado de Zurbarán del Museo de Lisboa", Archivo Español de Arte, n° 70. 1945. p. 234.
  • Gaya Nuño, Juan Antonio. Zurbarán. Barcelona, Aedos, 1948. p. 174, il.
  • Soria, Martín S. "Letters to the editor", The Art Bulletin, n° 1. 1948. p. 74.
  • Soria, Martín S. The paintings of Zurbarán. London, Phaidon Press, 1953. pp. 21, 32, 187-188, n° cat. 223.
  • Zurbarán : exposición acompañada de ocho cuadros [Cat. exp.]. Madrid, Ministerio de Educación Nacional, Dirección General de Bellas Artes, 1953. pp. 29, 43, n° cat. 50.
  • Lafuente Ferrari, Enrique. Breve historia de la pintura española. Madrid, Tecnos, 1953. p. 292.
  • L'Âge d'or espagnol : la peinture en Espagne et en France autour du caravagisme [Cat. exp.]. Bordeaux, Musée des Beaux-Arts, 1955. p. 22, n° cat. 86. (Con el título La Vierge, l´Enfant et Saint Jean enfant)
  • Angulo Íñiguez, Diego. Pintura del siglo XVII. Madrid, Plus-Ultra, 1958. p. 133.
  • Guinard, Paul. Zurbaran et les peintres espagnols de la vie monastique. Paris, Les Editions du Temps, 1960. p. 215, n° cat. 52.
  • Torres Martín, Ramón. Zurbarán : el pintor gótico del siglo XVI. Sevilla, Gráficas del Sur, 1963. n° cat. 266.
  • Gaya Nuño, Juan Antonio. La pintura española en los museos provinciales. Madrid, Aguilar, 1964. pp. 183-186, n° cat. 48.
  • Zurbarán en el III centenario de su muerte [Cat. exp.]. Madrid, Dirección General de Bellas Artes, 1964. p. 194, n° cat. 102.
  • Lasterra, Crisanto de. Museo de Bellas Artes de Bilbao : catálogo descriptivo : sección de arte antiguo. Bilbao, Museo de Bellas Artes de Bilbao, 1969. pp. 118-119, n° cat. 249. (Con el título La Virgen con el Niño Jesús y San Juan niño, y atribuido a ZURBARÁN, Francisco de).
  • Brown, Jonathan. Francisco de Zurbarán. New York, Harry N. Abrams, 1974. pp. 154-155. Colorplate n° 48..
  • Frati, Tiziana. La obra pictórica completa de Zurbarán. Barcelona ; Madrid, Noguer, 1976. n° cat. 504.
  • Gallego, Julián ; Gudiol Ricart, José. Zurbarán, 1598-1664. Barcelona, Poligrafa, 1976. pp. 19, 119, 359, 368.
  • La Navidad en el Museo de Bellas Artes de Bilbao [Cat. exp.]. Bilbao, Bizkaiko Aurrezki Kutxa, 1980. p. 49, lám. 26.
  • Catálogo Monumental de Navarra. Pamplona, Institución Príncipe de Viana ; Arzobispado de Pamplona ; Universidad de Navarra, 1982. s.p., il.
  • Luna Fernández, Juan José . "Dos retratos de Guillaume Voiriot en España", Goya : revista de arte, n° 198. 1987. pp. 322-325, il.
  • Luna, Juan José. "Zurbarán en el Museo de Bellas Artes de Bilbao", Urtekaria 1986 : asterlanak, albistak = Anuario 1986 : estudios, crónicas. 1987. pp. 15, 17.
  • Zurbarán [Cat. exp.]. New York, The Metropolitan Museum of Art, 1987. pp. 311-314, n° cat. 71.
  • Zurbarán [Cat. exp.]. París, Réunion des Musées Nationaux, 1988. pp. 339-342, n° cat. 71.
  • Guinard, Paul. Zurbarán et les peintres espagnols de la vie monastique. París, Les Editions du Temps, 1988. n° cat. 83.
  • Valdivieso, Enrique. Francisco de Zurbarán. Sevilla, Ediciones Guadalquivir, 1988. n° cat. 41.
  • Zurbarán [Cat. exp.]. Madrid, Ministerio de Cultura, 1988. pp. 374-376, n° cat. 92.
  • Alcolea, Santiago. Zurbarán. Barcelona, Plígrafa, 1989. n° cat. 109.
  • Tesoros del Museo de Bellas Artes de Bilbao : pintura, 1400-1939 [Cat. exp.]. Madrid, El Viso, 1989. pp. 51-53, n° cat. 11.
  • Capolavori dal Museo di Bellas Artes di Bilbao [Cat. exp.]. Roma, Leonardo-De Luca Editori, 1991. pp. 32-34, n° cat. 9. (Con el título Vergine col Bambino e San Giovanninoy atribuido a Francisco de Zurbarán)
  • Karge, Henrik. Vision Oder Wirklichkeit : Die spanische Malerei der Neuzeit. München, Klinkhardt & Biermann, 1991. p. 120.
  • Valdivieso, Enrique. La Pintura Sevillana de los Siglos de Oro [Cat. exp.]. Madrid, Ministerio de Cultura, 1991. pp. 98-99, n° cat. 34.
  • Da Velázquez a Murillo : il ”siglo de oro” in Andalusia [Cat. exp.]. Milano, Olivetti ; Electa, 1993. pp. 94-95, n° cat. 17.
  • Galilea Antón, Ana María. Catalogación y estudio de los fondos de Pintura Española del Museo de Bellas Artes de Bilbao del siglo XIII al XVIII (de 1270 a 1700) [tesis inédita]. 1993. pp. 823-837. (Con el título 'La Virgen con el Niño Jesús y San Juan Niño', y atribuido a Francisco de Zurbarán)
  • Galilea Antón, Ana María. Catalogación y estudio de los fondos de Pintura Española del Museo de Bellas Artes de Bilbao del siglo XIII al XVIII (de 1270 a 1700) [tesis inédita]. 1993. pp. 448-451, figs. 345, 345a, 345b, 345c. (Con el título La Virgen con el Niño Jesús y San Juan Niño, y atribuido a Francisco de Zurbarán)
  • Caturla, María Luisa. Francisco de Zurbarán. París, Wildenstein Institute, 1994. pp. 234, 238 y 330,
  • Galilea Antón, Ana María. "La colección de Pintura Española anterior a 1700 en el Museo de Bellas Artes de Bilbao", Urtekaria 1994 : asterlanak, albistak = Anuario 1994 : estudios, crónicas. 1995. pp. 17, 38, 41. (Con el título La Virgen con el Niño Jesús y San Juan Niño, y atribuido a Francisco de ZURBARÁN)..
  • Spanyol Mestermüvek a Bilbaói Szépmüvészeti Múzeumból [Cat. exp.]. Bilbao, Museo de Bellas Artes de Bilbao ; Banco Bilbao Vizcaya, 1996. pp. 80-82, n° cat. 11. (Con el título Szüz Mária a gyermek Jézussal és a gyermek Szent Jánossal = La Virgen con el Niño Jesús y San Juan niño, y atribuido a Francisco de Zurbarán)
  • Zurbarán al Museu Nacional d'Art de Catalunya [Cat. exp.]. Barcelona, Museu Nacional d'Art de Catalunya, 1998. pp. 144-149, n° cat. 17.
  • Zurbarán : IV centenario [Cat. exp.]. Sevilla, Junta de Andalucía, Consejería de Cultura, 1998. pp. 250-251, n° cat. 92.
  • José de Madrazo, 1781-1859 [Cat. exp.]. Santander, Fundación Marcelino Botín, 1998. pp. 166 y 174.
  • Francisco de Zurbarán, 1598-1664 [Cat. exp.]. Granada, Centro Cultural la General, 1999. p. 67.
  • Zugaza, Miguel ... [et al.]. Maestros antiguos y modernos en las colecciones del Museo de Bellas Artes de Bilbao. Bilbao, Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2001. p. 50.
  • Museo de Bellas Artes de Bilbao : guía. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2006. pp. 59-61.
  • Musée des Beaux Arts de Bilbao : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2006. p. 59-61.
  • Bilbao Fine Arts Museum : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2006. p. 59-61.
  • El mundo de los Madrazo : colección de la Comunidad de Madrid [Cat. exp.]. Madrid, Comunidad de Madrid, Consejería de Cultura y Deportes, 2007. p. 104.
  • Le grand atelier : chemins de l'art en Europe, Ve-XVIIIe siècle [Cat. exp.]. Bruxelles, Europalia Internacional ; Fonds Mercator, 2007. pp. 232, 234, 321, n° cat. XIII.19.
  • Delenda, Odile. Francisco de Zurbarán, 1598-1664. Madrid, Fundación Arte Hispánico, 2009. pp. 766-768, n° cat. 286.
  • Reguera, Galder. "Centenario del Museo de Bellas Artes de Bilbao", Arketypo : revista de arte, arquitectura y diseño vasco, n° 13. 2009. p. 145.
  • Bustreo, Federica. Musée des Beaux-Arts de Bilbao : maîtres anciens et première moitié du XX siècle. Florencia, Scala Group, 2011. pp. 54-55.
  • Museo de Bellas Artes de Bilbao : guía. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2011. pp. 59-61, n° cat. 41c.
  • Bilboko Arte Ederren Museoa : gida. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2012. pp. 59-61, n° cat. 41c.
  • Delenda, Odile ; Ros, Almudena. "La visión de san Juan Bautista y el paisaje en la obra de Zurbarán", Ars Magazine, n° 16. 2012. p. 103..
  • Zurbarán : 1598 - 1664 [Cat. exp.]. Ferrara, Fondazione Ferrara Arte e gallerie d'Arte Moderna e Contemporanea di Ferrara, 2013. pp. 218-219, n° cat. 49
  • Francisco de Zurbarán, 1598-1664 [Cat. exp.]. Bruxelles, Palais des Beaux-Arts ; Fonds Mercator , 2014. pp. 188-189, n° cat. 48.
  • Musée des Beaux Arts de Bilbao : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2014. pp. 59-61.
  • Bilbao Fine Arts Museum : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2014. pp. 59-61.
  • Zurbarán [Cat. exp.]. Düsseldorf, Museum Kunstpalast, 2015. pp. 228-229, n° cat. 79.
  • Maestros : Museo de Bellas Artes de Bilbao . Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2016. pp. 52-53, il.
  • Maisuak : Bilboko Arte Ederren Museoa. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2016. pp. 52-53, il.
  • Masters : Bilbao Fine Arts Museum. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2016. pp. 52-53, il.
  • Maîtres : Musée des Beaux-Arts de Bilbao. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2016. pp. 52-53, il.
  • Chambaz, Bernard. Le dernier tableau : de Simone Martini à Zao Wou-ki. Paris, Seuil, 2017. pp. 152-153, il.
  • 110 Años 110 Obras [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 106-109, sin n° cat.
  • Bilboko Museoaren alfabetoa = El alfabeto del Museo de Bilbao = The alphabet of the Bilbao Museum = L'alphabet du Musée de Bilbao [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 189-190, 193-194,197, n° cat. 107.
  • Hall-van den Elsen, Catherine. Fuerza e intimismo : Luisa Roldán, escultora (1652-1706). Madrid, Consejo Superior de Investigaciones Científicas, 2018. p. 154, il.
  • 110 Urte 110 Artelan [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 106-109, sin n° cat.
  • 110 Years 110 Works [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 106-109, sin n° cat.
  • 110 Ans 110 Oeuvres [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 106-109, sin n° cat.
  • Atzera begirakoa : Giorgio Morandi eta antzinako maisuak [Cat. exp.]. Bilbao, FMGB Guggenheim Bilbao Museoa, 2019. pp. 111, 180, n° cat. 12.

Ama Birjina Jesus Haurrarekin eta San Joan Bataiatzailea, haurra